Marco Vermeulen.

Grensarbeidersregeling onder het oude verdrag
Onder het oude verdrag wordt onder een Nederlandse grensarbeider verstaan een natuurlijk persoon die in de Nederlandse grensstreek woont en in de Belgische grensstreek werkt. Het spreekt vervolgens voor zich dat een Belgische grensarbeider in de Belgische grensstreek woont en in de Nederlandse grensstreek werkt. De grensarbeiders moeten ten minste elke dag of ten minste een keer per week terugkeren naar hun woonland (Nederland respectievelijk België). Het salaris van deze grensarbeiders wordt tot en met 31 december 2002 belast in hun woonland. De oude grensarbeidersregeling is vooral onder druk van de Belgische grensarbeiders gewijzigd. De problemen van de Belgische grensarbeiders waren voornamelijk terug te voeren op het feit dat een belastingverdrag enkel en alleen van toepassing is op de heffing van belastingen, zoals bijvoorbeeld de inkomsten- en de loonbelasting. Een belastingverdrag heeft geen invloed op de vraag in welk land, Nederland of België, sociale zekerheidspremies moeten worden betaald. De wijze waarop grensarbeiders hun sociale zekerheidspremies moeten betalen, wordt geregeld door een verordening van de Europese Gemeenschap: als hoofdregel geldt dat een grensarbeider sociale zekerheidspremies moet betalen in het land waar hij werkt. Dit betekent dat Belgische grensarbeiders sociale zekerheidspremies betalen in Nederland en onder het oude verdrag inkomstenbelasting betaalden in Nederland. In Nederland valt de heffing van inkomstenbelasting en premies volksverzekeringen samen. Een verlaging van het tarief van de inkomstenbelasting leidt vaak tot een stijging van de premies volksverzekeringen. Het effect van een dergelijke verlaging van de inkomstenbelastingtarieven in Nederland had een negatief effect op de financiële positie van de Belgische grensarbeiders: zij moeten dan namelijk meer sociale zekerheidspremies in Nederland betalen, terwijl zij niet kunnen geniet van de verlaging van de belastingtarieven omdat zij belasting betalen in België. De Belgische grensarbeiders zijn in België reeds gedeeltelijk voor dit nadeel gecompenseerd.

Grensarbeidersregeling onder het nieuwe verdrag
De grensarbeidersregeling, zoals hierboven beschreven, is met ingang van 1 januari 2003 komen te vervallen. Nederlandse grensarbeiders, die het gehele jaar in de Belgische grensstreek werken, betalen nu zowel belasting als sociale zekerheidspremies in België. En omgekeerd betalen Belgische grensarbeiders, die het gehele jaar in Nederland werken nu zowel belasting als sociale zekerheidspremies in Nederland. In tegenstelling tot onder het oude verdrag heeft deze wijziging tot gevolg dat, in bepaalde gevallen, de Nederlandse grensarbeider met ingang van 1 januari 2003 slechter af is dan onder het oude verdrag. De nadelige gevolgen voor de Nederlandse grensarbeiders liggen voornamelijk op het terrein van het niet langer kunnen effectueren van de hypotheekrenteaftrek in Nederland. Omdat het salaris van de Nederlandse grensarbeiders in België in de belastingheffing wordt betrokken, leidt de hypotheekrenteaftrek niet meer tot een teruggaaf van belastingen in Nederland. Om de genoemde nadelige effecten te compenseren is met ingang van 1 januari 2003 naast een algemene compensatieregeling een individuele compensatieregeling van toepassing.

Compensatieregelingen voor Nederlandse grensarbeiders met ingang van 1 januari 2003
De compensatieregeling is bedoeld om voor de Nederlandse grensarbeider (inwoner van de Nederlandse grensstreek die werkt in de Belgische grensstreek) een zo groot mogelijke gelijkheid met zijn buurman die in Nederland woont en werkt te realiseren. De compensatieregeling bestaat uit een algemene en een tijdelijke regeling.

De algemene compensatieregeling
Deze algemene regeling geldt voor iedere Nederlandse inwoner, die inkomsten uit tegenwoordige dan wel vroeger arbeid geniet, welke op basis van het nieuwe verdrag in België in de belastingheffing mogen worden betrokken. Deze Nederlandse inwoners kunnen eventueel in aanmerking komen voor een vermindering van de in Nederland verschuldigde inkomstenbelasting en premies volksverzekeringen. Hiertoe worden op de eerste plaats de daadwerkelijk in Nederland en België verschuldigde belastingen en sociale zekerheidspremies bij elkaar opgeteld. Vervolgens wordt gekeken hoeveel de Nederlandse inwoner in Nederland aan belasting en sociale zekerheidspremies had moeten betalen, indien de genoemde inkomsten volledig in Nederland belast zouden worden. Hier wordt de Nederlandse inwoner dus vergeleken met zijn Nederlandse buurman. Bij deze berekening kan rekening worden gehouden met een eventuele hypotheekrenteaftrek. De laatste berekening wordt een schaduwberekening genoemd. Uit de schaduwberekening volgt een bedrag aan te betalen inkomstenbelasting en premies volksverzekeringen. Op deze berekende belasting wordt de daadwerkelijk betaalde Nederlandse en Belgische belastingen en sociale zekerheidpremies als ingehouden Nederlandse voorheffing in mindering gebracht. Dit leidt tot een fictief berekende belastingdruk. Indien en voor zover de som van de werkelijk betaalde belasting en sociale zekerheidpremies meer bedraagt dan de fictieve belastingdruk wordt een vermindering verleend. Deze algemene compensatieregeling heeft als bijkomend, mogelijk onbedoeld, effect dat een Nederlandse inwoner, wiens inkomen momenteel in België wordt belast op deze wijze zijn in Nederland betaalde hypotheekrente reeds eerder in aftrek kan brengen. Hij kan de betaalde hypotheekrente namelijk direct verrekenen in de genoemde schaduwberekening in plaats van het stallen van de negatieve inkomsten uit eigen woning in de zogenaamde 'doorschuifregeling'.

De tijdelijke compensatieregeling
Speciaal voor Nederlandse grensarbeiders die reeds voor 1 januari 2003 gebruik maakten van de hierboven beschreven grensarbeidersregeling is een aanvullende compensatieregeling opgenomen. Het uitgangspunt van deze regeling is, dat compensatie wordt verleend voor de relatief grote inkomensachteruitgang die door het vervallen van de oorspronkelijke grensarbeidersregeling wordt geleden. Inwoners van de Nederlandse grensstreek die na 1 januari 2003 gaan werken in de Belgische grensstreek kunnen geen beroep doen op deze specifieke compensatieregeling. Deze groep van Nederlandse inwoners kan wel terugvallen op de algemene compensatieregeling, zoals deze hierboven is beschreven. De specifieke compensatieregeling houdt in dat de genoemde groep van Nederlandse grensarbeiders voor het inkomensverlies, dat zij als gevolg van de verdragswijziging leiden, een tegemoetkoming krijgen tot het moment waarop geen sprake meer is van een dergelijk inkomensverlies of tot op het moment waarop een nieuwe dienstbetrekking wordt aanvaard. De wijziging van de op 1 januari 2003 bestaande dienstbetrekking kan buiten het bereik van de Nederlandse grensarbeider liggen. In een dergelijk geval kan het niet langer van toepassing zijn van de tijdelijke compensatieregeling tot onbillijke gevolgen leiden. De staatssecretaris van Financiën heeft onlangs bepaald dat de tijdelijke compensatieregeling van toepassing blijft indien: de arbeidsovereenkomst van de Nederlandse grensarbeider wijzigt als gevolg van een bedrijfsovername, fusie of soortgelijke situatie; de Nederlandse grensarbeider aansluitend op onvrijwillig en volledig ontslag binnen een termijn van zes maanden een nieuwe dienstbetrekking in de Belgische grensstreek aanvaardt, of de Nederlandse grensarbeider tijdelijk (ten hoogste twaalf maanden) door zijn werkgever in het buitenland wordt gedetacheerd en na deze detachering zijn dienstbetrekking in België hervat. Een Nederlandse grensarbeider, die na onvrijwillig ontslag in België een dienstbetrekking in Nederland aanvaardt, heeft geen recht meer op de tijdelijke compensatieregeling. Indien deze ex-grensarbeider later opnieuw in België gaat werken is ook geen tegemoetkoming meer mogelijk. Het recht op de tijdelijke compensatieregeling kan, naast vele andere aspecten, dan ook een rol spelen bij de keuze voor een dienstbetrekking in Nederland of België na een onvrijwillig ontslag in België.

Conclusie
Uit het bovenstaande blijkt dat de afschaffing van de tot 1 januari 2003 bestaande grensarbeidersregeling en de invoering van de compensatieregeling voor Nederlandse grensarbeiders onder het nieuwe verdrag, een zeer ingewikkelde materie behelst. Het staat dan ook vast dat de grensarbeiders dan wel de werkgevers van deze grensarbeiders eerder dan ooit een beroep op een deskundige zal c.q zullen moeten doen.