Ondanks de terugval van de economie en daarmee het dalende producenten- en consumenten-vertrouwen, steeg in het eerste halfjaar van
2003 het aantal NVM-transacties op de kantorenmarkt met 4,7 procent ten opzichte van het eerste halfjaar van 2002. Ook het aanbod
van kantoorruimte is sinds de tweede helft van 2002 met 7,9 procent toegenomen. Vergeleken met een jaar geleden is het aanbod met
24 procent gestegen. Kantoren staan langer te huur en te koop. In vergelijking met de andere vastgoedsegmenten hebben de negatieve
ontwikkelingen minder invloed gehad op de winkelmarkt. Dat blijkt uit de halfjaarcijfers van NVM Bedrijfs Onroerend Goed.
Kantoren
De leegstand op de kantorenmarkt is sterk opgelopen en heeft het hoogtepunt nog niet bereikt. Centrumlocaties, locaties langs uitvalswegen
en locaties bij voorstadhaltes staan het meest onder druk. De geschatte leegstand op deze locaties ligt tussen de 8,5 en 10,5 procent.
Stationslocaties kennen doorgaans de minste leegstand. De toenemende leegstand heeft zijn uitwerking op de huurprijzen en de aanvangsrendementen.
De tophuren zullen naar verwachting van de NVM-bedrijfsmakelaars tot eind 2004 dalen.
De huidige kantorenmarkt kenmerkt zich als een verplaatsingsmarkt. De groei van bedrijven is slechts beperkt, verplaatsingen van kantoorgebruikers
domineren de opname. Groeiende bedrijven die elders in Nederland een vestiging opzetten en buitenlandse ondernemingen met een eerste vestiging in
Nederland, ontbreken vrijwel geheel op de huidige kantorenmarkt. Maar liefst 97 procent van de ondervraagde NVM-bedrijfsmakelaars typeert de huidige
markt als een huurdersmarkt; huurders van kantoorruimte hebben nu een sterke onderhandelingspositie. De toegenomen leegstand op de kantorenmarkt
leidt er echter nog niet toe dat oudere panden grootschalig aan de markt worden onttrokken. Een andere belangrijke ontwikkeling is de verdergaande
verschuiving van kopen naar huren op de kantorenmarkt. De in gebruik zijnde kantoorvoorraad is in 2002 vooral gegroeid door non-profitinstellingen,
op afstand gevolgd door de financi‘le en zakelijke dienstverlening. Veel non-profitorganisaties fuseren en vestigen zich op regionaal goed bereikbare
locaties. NVM-bedrijfsmakelaars verwachten op alle typen locaties toenemende leegstand tot eind 2004. De geringste leegstand verwacht men op de
stationslocaties, waar veelal stabiele partijen uit de overheidssector en non-profit gevestigd zijn. Opvallend is de verwachting dat de leegstand
op snelweglocaties fors zal oplopen tot gemiddeld circa 11 procent.
De huurprijzen in de kantorenmarkt blijven ondanks de verruiming van het aanbod stabiel. De huurprijs van een gemiddeld kantoorpand lag in de eerste
helft van 2003 op 120 euro per vierkante meter. In vergelijking met vorig jaar liggen de tophuren lager.
Tot 2004 verwachten de ondervraagde NVM-bedrijfsmakelaars over het algemeen een afvlakking van de tophuren, hoewel lichte stijgingen op enkele
kantoorlocaties mogelijk blijven. Transactieprijzen tussen 190 en 450 euro per vierkante meter per jaar vormen nu de toptien van duurste locaties
in Nederland.
Winkels
De tegenvallende economische ontwikkelingen in Nederland hebben in vergelijking met de andere vastgoedsegmenten een beperkte invloed op de winkelmarkt.
De winkelmarkt is dynamisch. In een groot deel van de economische regioŐs worden nieuwe winkelgebieden ontwikkeld, zowel in het stadscentrum als op goed
bereikbare locaties daarbuiten.
Verder wordt gewerkt aan herontwikkeling en renovatie van winkelgebieden. De groei van de winkelvoorraad komt het afgelopen jaar vooral voor rekening van
de non-food en bouwmarkten en tuincentra, warenhuizen zijn daarentegen nauwelijks gegroeid. Naar verwachting zullen vooral supermarkten en discounters de
komende jaren meer en meer ruimte vragen. Het winkelaanbod van de NVM bedrijfsmakelaars heeft zich de afgelopen jaren gestabiliseerd tussen de 900.000 en
een miljoen vierkante meter. De huurprijs van een gemiddeld winkelpand is stabiel met 153 euro per vierkante meter. Op de duurste winkellocaties in Nederland
worden echter veel hogere transactieprijzen gerealiseerd. Deze liggen in 2002 tussen 1.200 en 1.500 euro per vierkante meter per jaar. De Kalverstraat in
Amsterdam voert de kopgroep aan, gevolgd door de Spuistraat in Den Haag, Lange Elisabethstraat en Oude Gracht in Utrecht (1.300 euro). Tot eind 2004 verwacht
men een stabilisatie van de tophuren.
Bedrijfsruimte
De effecten van de stagnerende Nederlandse economie worden ook voor de bedrijfsruimtemarkt zichtbaar. Het aanbod op de bedrijfsruimtemarkt is sinds de tweede
helft van 2002 toegenomen met 12,1 procent en vergeleken met een jaar geleden zelfs met 34,5 procent. Het overschrijdt daarmee ruim de frictieleegstand.
Tegelijkertijd neemt de bouwproductie af. De opname is sinds het eerste halfjaar van 2002 gestabiliseerd.
De huurprijzen van bedrijfsruimten staan het meest onder druk. Toch is de mediane huurprijs in dit segment stabiel met 57 euro per vierkante meter.
Transactieprijzen tussen 70 en 118 euro per vierkante meter per jaar vormen nu de top aan duurste locaties in Nederland.
Nationaal Vastgoed Debat 2003 in RAI
De effecten van de stagnerende Nederlandse economie worden ook voor de bedrijfsruimtemarkt zichtbaar. Het aanbod op de bedrijfsruimtemarkt is sinds de tweede
helft van 2002 toegenomen met 12,1 procent en vergeleken met een jaar geleden zelfs met 34,5 procent. Het overschrijdt daarmee ruim de frictieleegstand.
Tegelijkertijd neemt de bouwproductie af. De opname is sinds het eerste halfjaar van 2002 gestabiliseerd.
De huurprijzen van bedrijfsruimten staan het meest onder druk. Toch is de mediane huurprijs in dit segment stabiel met 57 euro per vierkante meter.
Transactieprijzen tussen 70 en 118 euro per vierkante meter per jaar vormen nu de top aan duurste locaties in Nederland.
