NVB, het overkoepelend orgaan voor bouwers en ontwikkelaars, concludeert dit in de nieuwe Thermometer Bedrijfsruimten. Hierin komt naar voren dat de sector bedrijfsruimten zich door een diep dal
sleept. De vraag naar bedrijfsruimten is zwak, de leegstand is hoog, de transactiehuren staan onder druk en de bouwproductie van bedrijfsgebouwen vertoont een dalende trend. De bouwproductie van
bedrijfsruimten is in enkele jaren tijd ruimschoots gehalveerd, van circa 2,5 miljard euro op basis van verleende bouwvergunningen aan het eind van de jaren negentig tot 1,2 miljard euro in 2003.
De recessie heeft vooral genadeloos toegeslagen bij bestaande, vaak verouderde bedrijfsgebouwen. Het direct beschikbare aanbod bedrijfsgebouwen is momenteel 6,5 miljoen vierkante meter, tegen 4,4
miljoen vierkante meter een jaar geleden. Er staat momenteel zes keer zoveel 'tweedehands' bedrijfsruimte te koop of te huur als nieuwe bedrijfsruimte.
In de luwte
Hoewel de vitaliteit van de bedrijfsruimtemarkt op veel plekken is teruggelopen, zijn er ook regio's die in de 'luwte' liggen. Zo'n gunstige uitzondering is bijvoorbeeld de Twentse stedenband en
ook in Den Bosch en Zwolle is de markt niet buitensporig uit evenwicht. Maar het merendeel van de regio's valt op door zeer verstoorde marktverhoudingen en erg veel leegstand. Volgens NVB zal
daarom snel begonnen moeten worden met het gezond maken van de markt door onder andere het 'opruimen' van de vele verouderde leegstaande gebouwen.
Over dieptepunt
"Gelukkig gloort er ook licht aan het eind van de tunnel", aldus NVB. De economie lijkt immers over zijn dieptepunt heen. Aan de andere kant heeft de bedrijfsruimtemarkt altijd enige tijd nodig
om nieuwe groeiimpulsen te verwerken. Concreet betekent dit, dat wanneer de economie in 2004 aantrekt, pas een maand of twaalf later, dus in de loop van 2005, dat op z'n vroegst in de vraag naar
bedrijfsruimten merkbaar zal worden. In de tussentijd moet de markt rekening houden met een verdere daling van de bouwvergunningen tot een niveau van zo'n een miljard euro in 2004.
Op zoek
In een dergelijk 'kil' klimaat zijn ontwikkelaars begrijpelijk weinig geneigd om nieuwe plannen te ontwikkelen. Toch zijn er, voor wie ze weet te zoeken, nog steeds wel mogelijkheden. In eerdere
uitgaven meldde de NVB reeds dat de zogenaamde 'goederenhotels' voet aan de grond hebben gekregen. Wie tijdelijk spullen wil opslaan of ruimtegebrek heeft kan in zo'n goederenhotel ruimte huren.
Er zijn al bedrijven die via deze goederenhotels hun vertegenwoordigers bevoorraden. Door het ruimtegebrek in veel gebouwen en woningen bleek het een formule die zelfs tegen de economische tegenwind
in een grote groei heeft vertoond.
'Back to basics'
Andere mogelijk kansrijke formules betreffen de niet aflatende vraag naar functionele ruimten zonder opsmuk, noch voorzien van 'toeters en bellen'. De laatste jaren zijn vooral veel luxe bedrijfsgebouwen
bijgebouwd met een hoog kantoordeel van vijftig procent of meer. Met als gevolg dat er daarvan inmiddels in Nederland meer dan genoeg staan. Daarentegen werd jarenlang voorbijgegaan aan de vraag naar
gebouwen met een beperkt kantoordeel (10 tot 20 procent) en geschikt voor zwaardere vormen van bedrijvigheid. Kortom 'back to basics' zou best een aantrekkelijke formule kunnen zijn, mits ook gemeenten
hun terreinen voor dit soort bedrijvigheid willen reserveren. Ook blijkt het op veel plaatsen nog steeds lastig om distributiecentra met een vrije hoogte van meer dan acht meter te vinden.
Tenslotte lijken in een voorlopig dus nog zwakke markt de kansen vooral te liggen in projecten die nauw met de eindgebruikers worden afgestemd. Ook de markt voor herontwikkeling en revitalisering van
verouderde bedrijfsgebouwen en bedrijventerreinen zal mogelijk steeds belangrijker worden, als de eigenaren of verhuurders van dit soort gebouwen eenmaal inzien dat de combinatie van leegstand en
huurprijsdaling noopt tot effectieve oplossingen. Niches zijn er kortom altijd, ook al duurt het misschien nog even voordat de bedrijfsruimtemarkt weer een echte groeimarkt zal zijn.
