Als een besloten vennootschap 100% van de aandelen in een andere besloten vennootschap bezit, is het eenvoudig om via een fiscale eenheid de goede met de slechte resultaten te verrekenen. Deze mogelijkheid is niet weggelegd voor vennootschappen, die minder dan 95% van de aandelen in een andere vennootschap bezitten. In dit artikel zullen enkele alternatieven worden besproken waarmee toch een belastingvoordeel behaald kan worden. Om verschillende redenen is het bovendien de moeite waard om dit jaar deze mogelijkheden goed te bekijken. In 2005 zijn er veranderingen in de wetgeving die op dit gebied minder gunstig zullen uitpakken.

Vreemd en eigen vermogen
Er zijn ruwweg twee manieren om een onderneming te financieren. Financiering kan plaatsvinden via eigen vermogen en via vreemd vermogen. Eigen vermogen kan onder andere onderverdeeld worden in aandelenkapitaal, agio en niet uitgekeerde winsten. Dividend dat betaald wordt aan aandeelhouders is niet aftrekbaar van de winst. Voor de vennootschapsbelasting zijn winsten in bedrijven, waarvan men als besloten vennootschap ten minste 5% van de aandelen bezit, belastingvrij uit te keren. Verliezen in bedrijven waarvan men ten minste 5% van de aandelen bezit zijn echter niet aftrekbaar van de winst. Eigen vermogen deelt mee in de waardestijging van een bedrijf of daalt in waarde als het bedrijf verliezen leidt. In principe is eigen vermogen permanent verstrekt aan de onderneming. Vreemd vermogen (leningen) kent een vast aflossingstijdstip en een vaste beloning. Deze vaste beloning (rente) is aftrekbaar van de winst. Leningen delen niet in de winsten en verliezen van bedrijven en worden normaliter geheel terugbetaald. Als de lening risicovol is, zal de schuldeiser meer zekerheden of een hogere rente bedingen. Omdat rente evenals een verlies op de lening aftrekbaar is van de winst kijkt de belastingdienst vaak kritisch of er eigenlijk wel sprake is van een lening. De belastingdienst kan een lening alsnog als eigen vermogen bestempelen als:

• de lening geen vaste looptijd heeft;
• de beloning afhankelijk is van de winst;
• de lening is achtergesteld bij alle andere schuldeisers.

Afwaarderen van leningen
Leningen mogen zoals eerder gemeld door de schuldeiser in bepaalde situaties worden afgewaardeerd. Dit kan voor een besloten vennootschap als schuldeiser in 2004 een belastingvoordeel opleveren van 34,5%. In 2005 zal het belastingtarief dalen naar 31,5% totdat het in 2007 nog maar 30% bedraagt. Het moge duidelijk zijn dat een tijdelijke afwaardering in sommige situaties tot een permanent belastingvoordeel van 4,5% van de verstrekte lening leidt, namelijk afwaarderen in slechte tijden tegen 34,5% en opwaarderen in goede tijden tegen 30%. Afwaarderen is echter alleen mogelijk als sprake is van een reële lening en de situatie van de schuldenaar daartoe aanleiding geeft. In principe kan men op grond van de balans van de schuldenaar hier reeds een oordeel over vormen. Als er sprake is van een negatief eigen vermogen is het normaliter toegestaan de lening af te waarderen, voorzover de lening op grond van deze balans niet kan worden terugbetaald. Hierbij moet wel rekening gehouden worden met stille reserves in onroerende zaken en/of voorraden. Het punt blijft wel dat de afwaardering in principe maar een tijdelijk voordeel oplevert.

Omzetten van vreemd vermogen in eigen vermogen
Het kan de moeite lonen om een lening die is afgewaardeerd nog in 2004 om te zetten in eigen vermogen. Op het moment dat dit in 2004 nog gebeurt, realiseert de schuldeiser zijn verlies (lees: belastingvoordeel) permanent. Hij krijgt eigen vermogen terug voor de geldlening en als het eigen vermogen in waarde stijgt, kan dit onder voorwaarden onbelast geschieden. De schuldeiser behaalt dan in 2004 een permanent belastingvoordeel van 34,5% van de verstrekte lening. De andere kant van de medaille is dat de schuldenaar tot de hoogte van het afwaarderingsverlies bij de schuldeiser zelf winst moet nemen. Hier zijn vaak in dit soort situaties meer dan voldoende verliezen aanwezig om te voorkomen dat er belasting moet worden betaald. Voorwaarde voor dit alternatief is wel dat men bereid is vreemd vermogen in te ruilen voor eigen vermogen. Vanaf 1 januari 2005 is het voorgaande niet meer mogelijk. Elk afwaarderingsverlies blijft tijdelijk ook na de voornoemde omzetting in aandelenkapitaal. Als de onderneming in waarde stijgt, zal er over deze waardetoename belasting moeten worden betaald. Het eerder genoemde tariefsvoordeel van 4,5% kan ook hier bij tijdige actie nog bereikt worden.

Verliesnemen op eigen vermogen
Er zijn twee uitzonderingen waarbij men toch eigen vermogen onder strikte voorwaarden mag afwaarderen ten laste van de belastbare winst. De meest van zelfsprekende is liquidatie van de deelneming. Alleen in een dergelijk geval wordt een fiscaal verlies geaccepteerd. Sinds enkele jaren is echter een andere bepaling in de wet opgenomen. Deelnemingen die in de eerste vijf jaar na aanschaf slecht draaien mogen tijdelijk maximaal tot nihil worden afgewaardeerd. In de jaren zes tot en met tien wordt deze winst dan weer teruggenomen. Gezien de verlaging van de belastingtarieven in de vennootschapsbelasting kan deze afwaarderingsmogelijkheid daarom alleen al de moeite zijn. Ook hier kan een tariefsvoordeel van 4,5% worden behaald door in 2004 actie te ondernemen. De belangrijkste voorwaarden zijn dat de deelneming niet eerder dan in het jaar 2000 is aangeschaft en dat het aandelenbelang ten minste 25% bedraagt. Afwaarderen kan aan de orde komen als de fiscale winstreserves (dus eigen vermogen mag in totaal nog positief zijn) negatief zijn. Als één van deze situaties bij u speelt, loont het zeker de moeite nog in 2004 actie te ondernemen.