Dennis Beer - ABN Amro Bank, beleggingsadviseur

Fed voorzitter Bernanke heeft de rente in Amerika sterker verlaagd dan waar de meeste financiële analisten van durfden te dromen. In reactie zet een golf van opluchting de markt hoger. Vooruitlopend op deze beslissing kreeg de markt al een steun in de rug van de Amerikaanse Investment Bank Lehman Brothers*. De schadelijke invloed van de kredietcrisis en "subprime" leningen op haar resultaten vielen mee. De beursreactie is vooral één van emotionele opluchting na zoveel maanden slecht nieuws. Koren op de molen van aanhangers van Behavourial Finance. Zij proberen psychologie en economie te combineren om beursreacties te verklaren. Kern van hun denken is dat op de lange termijn koersreacties de fundamentele analyse moet weerspiegelen. Afwijkingen gebaseerd op emotie emotioneel handelen worden gecorrigeerd. De historie laat een patroon van weerkerende valkuilen zien.

Eén valkuil uit de Bahavourial Finance ligt op dit moment op de loer. De valkuil van "anchoring". Deze term verwijst naar een veelvoorkomend fenomeen, namelijk dat beleggers bij hun beslissingen teveel waarde hechten aan koersen uit het verleden. Vooral spijtoptanten die nu nog aan de zijlijn van de aandelenmarkt staan zijn hier gevoelig voor. Zij laten zich in hun beleggingsbeslissing leiden door oude, veel hogere koersniveau's. Zij zijn te verblind om te zien dat er momenteel meer bakens in het beleggingslandschap verschuiven. Een aantal van deze bakens, zoals de afnemende fusie en overnameactiviteit, stijgende olieprijs en teruglopende economische groei naderen voor analisten omslagpunten. Het verdere verloop is onduidelijk en dat maakt het beeld over het langere termijn economische klimaat zeer veranderlijk. De analisten hebben meer tijd nodig om de puzzelstukjes opnieuw in elkaar te passen. Wie nu de markt in wil, moet zich dan vooral bewust zijn van het risico van "anchoring". Beleggen op de verwachting dat oude koersniveau snel terugkeren, kan door de verschuivende bakens gemakkelijk op een teleurstelling uitlopen.
* Schrijver heeft geen positie in aandelen Lehman Brothers Inc.

Centrale banken grijpen in
Marc van Rijswijk - Fortis bank, Senior beleggingsadviseur

Het blijft rommelen op de wereldwijde financiële markten. Hierdoor kijkt men met argusogen naar de Amerikaanse centrale bank, de FED, en de Europese tegenhanger, de ECB. Deze instellingen gaan binnenkort weer bepalen wat ze met de rentetarieven gaan doen. Normaal gesproken is de inflatie leidend voor het rentebeleid. Een stijgende inflatie zal de centrale bank doen besluiten de rente te verhogen. Een dalende inflatie is een reden om de rente te verlagen. Mogelijk dat de centrale bankiers nu naar het rentewapen grijpen om de crisis te bezweren. Maar ze hebben nog een middel. Ze kunnen de geldkraan opendraaien om een vertrouwenscrisis tegen te gaan. Dit laatste gebeurde in augustus. Krantenkoppen meldden kapitaalsinjecties van vele miljarden. Hoe werkt dit? Commerciële banken lenen elkaar vaak op dagbasis bedragen uit. Aan het einde van de dag worden deze bedragen terugbetaald, inclusief de rente. Door de hypothekencrisis in Amerika was het voor veel banken onzeker of uitgeleende bedragen wel terugbetaald zouden worden. Het lenen aan en van elkaar kwam tot stilstand. Om er nu toch voor te zorgen dat de business bij banken, namelijk het uitlenen van geld aan bedrijven of het verstrekken van hypotheken, gewoon door kon gaan, konden commerciële banken geld lenen bij de centrale bank tegen een aantrekkelijk tarief. De centrale banken fungeerden zo als liquiditeitsverschaffer om de economie draaiende te houden. De komende tijd zullen we zien welk middel de centrale banken gaan gebruiken om de rust te herstellen.

Oosters gevaar
Rob Jansen - ING bank, Senior adviseur beleggen ING Private Banking

Behalve door de renteverlaging van de Federal Reserve wordt het hernieuwde optimisme ook gevoed door groot vertrouwen in voortgaande economische groei in Azië en Europa. De eigen dynamiek in die regio's lijkt sterk genoeg om de tegenwind vanuit de VS te weerstaan. Toch is niet alles positief wat het stempel draagt van 'made in Asia'. Ik wil wijzen op twee bedreigingen voor de rust op de korte termijn. De eerste is de koersontwikkeling van de Japanse Yen. Deze stijgt de laatste tijd en lijkt af te stevenen op een niveau van 110 Yen voor een Amerikaanse dollar. Een dergelijke ontwikkeling zou een bedreiging zijn voor de zogenaamde 'carry trade'. Dat is het lenen in Yen - vanwege de lage rente - en beleggen in bijvoorbeeld Amerikaanse staatsobligaties, maar ook risicovoller zaken als grondstoffen en hoogrentend schuldpapier van opkomende landen. De versterking van de Yen vreet aan de winstgevendheid ervan en kan leiden tot afwikkeling van de carry trade; lees verkoop van die beleggingen. De tweede bedreiging is de Chinese beurs. Die is de afgelopen twaalf maanden met 200% gestegen en de koersgrafiek vertoont gelijkenis met die van de Nasdaq eind vorige eeuw. In China is de rente dit jaar al vijf keer verhoogd en de inflatie staat met 6,5% op het hoogste niveau in 11 jaar. Hoewel het Chinees geen equivalent schijnt te kennen voor 'irrational exuberance' is dat natuurlijk geen garantie dat er geen fikse koerscorrectie kan plaatsvinden. De impact van de beurs in China op de reële economie is gelukkig veel kleiner dan in bijvoorbeeld de VS of Europa, gezien de beperkte relatieve omvang ervan. Maar het blijft ook een factor die het sentiment weer even kan bederven.

Meer stormen op komst
R. Melchers - F. van Lanschotbankiers, Econoom

Is de markt rijp voor een eerstvolgende duikeling? Het is wachten op de aanleiding die weer voor paniek zorgt en de aandelenmarkten fors laat duikelen. Nu ook de Bank of China door Amerikaanse dubieuze hypotheekpraktijken is geraakt, is de vraag: 'who is next'? We zullen nog maanden in het ongewisse verkeren welke financiële partijen onverantwoorde risico's hebben genomen. Het is moeilijk aan te geven vanuit welke hoek de verrassing komt, maar indien komende weken zou blijken dat een gerenommeerde grote financiële instelling met onberispelijke reputatie een miljardenafschrijving moet melden, dan hebben beursindexen wederom even geen bodem. De AEX is wonderbaarlijk snel hersteld, maar het lijkt haast te mooi om waar te zijn dat de problematiek rondom de ontransparante CDO-business (collateralized debt obligations) en de overmatige yen-speculatie voorbij is. Er blijven maar berichten naar buiten komen van grote stropen die door hedgefunds en door banken die deze funds financieren, geleden worden. Dat kan voor spannende taferelen zorgen. Stel je voor dat ineens blijkt dat een Deutsche Bank, ING of Citigroup met AA-status voor tientallen miljarden het schip in is gegaan. Dan wil iedereen snel weer door hetzelfde poortje het zinkende schip verlaten. De geschiedenis herhaalt zich, maar steeds weer in een andere gedaante. Wie herinnert zich nog de spaarbankencrisis van begin jaren-'90? Nu zijn al 70 Amerikaanse hypotheekbanken failliet verklaard. Toen zijn tientallen spaarbanken over de kop gegaan. De financiële wereld schudde op zijn grondvesten. De FED zag zich genoodzaakt de rente te verlagen naar 2,5%. Ook deze crisis ging over en ook de emerging market crisis van '98/'99 hebben we overleefd. Als de rook rondom de hypotheekcrisis is opgetrokken, wordt de controle op hypotheekverstrekking aangescherpt en raakt ook deze crisis weer in de vergetelheid. Wat kan daarna ons verrassen? De yen-speculatie, ook zo'n enorme luchtbel, zal verder leeglopen. Als binnenkort de rente door de Japanse Centrale Bank verhoogd moet worden (door een onverwacht hoge inflatie als in China gezien is), dan zullen grote speculatiekassen geliquideerd moeten worden. We zullen met al deze onevenwichtigheden moeten leren leven. Het zijn slechts sterke magen die al deze roller coasters aankunnen. Veel geduld is het beste advies dat we in deze onzekere tijden kunnen geven. En op momenten dat de risicopremie op aandelen een recordhoogte bereikt, loont het misschien weer goedkope aandelen in te slaan.

Angst voor recessie in VS neemt toe
Erik Elst - Rabobank, onderdirecteur Beleggingsadvies & Vermogensbeheer

Door slechte cijfers over de Amerikaanse hypotheken-, huizen- en banenmarkt is bij beleggers de angst voor een recessie in de VS toegenomen. Uit een rapport van de Mortgage Bankers Association blijkt dat in het tweede kwartaal het aantal wanbetalingen op hypotheken verder is toegenomen. In het subprime-segment heeft nu zelfs al een krappe 15% van de bestaande leningen een betalingsachterstand. De komende kwartalen zal dit naar onze verwachting verder toenemen, omdat op veel van deze leningen de rente opwaarts wordt bijgesteld.
Ook is onze verwachting dat het aanbodoverschot op de Amerikaanse woningmarkt de komende maanden verergert. Bij de huidige problemen op de kredietmarkten zijn hypotheekleningen namelijk erg moeilijk door te verkopen. Dat maakt banken terughoudender in het verstrekken van nieuwe hypotheken, wat de vraag naar woningen weer remt. Door de gedwongen huizenverkopen en de demping van de vraag door strengere banken stijgt het aanbodoverschot. Wij gaan er daarom van uit dat de huizenprijzen in de komende maanden verder gaan dalen.
Een van de weinige lichtpuntjes in de Amerikaanse economie is de toenemende export. Zo namen de Amerikaanse exporten in juli met maar liefst 20% toe vanwege stijgende vraag uit Europa en de opkomende landen. De waardedaling van de dollar speelt dit natuurlijk in de kaart. We verwachten dat de Amerikaanse economie, dankzij de exportgroei en de renteverlagingen van de FED, niet in een recessie komt. We vinden Noord-Amerika overigens het minst aantrekkelijke werelddeel om in aandelen te beleggen.

Hypotheekcrisis !
Michèl Beckers - SNS bank, Senior beleggingsadviseur

De centrale banken hebben vorige week adequaat gehandeld met het wijd opendraaien van de geldkranen, zij slaagden er in om de plotselinge crisis op de geldmarkt te beteugelen. Maar het feit dat ze voor het eerst sinds de aanslagen van 11 september 2001 op een dergelijke manier moesten optreden, bewijst dat het probleem heel serieus is. En dat probleem, de Amerikaanse hypotheekcrisis, is voorlopig niet opgelost.' De nervositeit op de aandelenmarkten zal daarom ook wel aanhouden. Na de ingrepen van de centrale banken keerde de rust tijdelijk terug, maar de lucht is niet definitief opgeklaard. Niemand weet goed hoe groot de hypotheekschade is en ook is onduidelijk welke partijen nog meer met nare verrassingen naar buiten zullen komen.' Er zijn ook "positieve'' kanten aan deze ontwikkeling. De Yen is in deze periode fors in waarde gestegen. De reden hiervoor is dat het tot voor kort aantrekkelijk was risicovolle beleggingen aan te gaan en die te financieren met leningen in laag rentende yens, maar veel beleggers zien zich nu gedwongen die posities te sluiten. Een ander bijkomstigheid is dat de prijs van een vat Noordzee-olie inmiddels met 11,5% is gedaald als gevolg van het verwachte effect van de kredietcrisis op de economische groei, met name in de VS. Maar deze prijsdaling kan bedrieglijk zijn. Voorlopig zijn de wereldwijde olievoorraden in verhouding tot de totale vraag nog altijd erg laag. Dit kan later dit jaar voor problemen zorgen wanneer de oliemaatschappijen hun wintervoorraden aanleggen. De Opec lijkt vooralsnog zijn productie niet te willen opvoeren, terwijl niet-Opeclanden het gewoon niet kunnen.'