Dit concludeert de NVB, vereniging voor ontwikkelaars en bouwondernemers, in de jaarlijkse rapportages 'Thermometer Kantoren' en 'Kantoorgebruikers in Profiel' die binnenkort verschijnen. Uit het onderzoek 'Kantoorgebruikers in Profiel' blijkt dat vooral de verhuisgeneigdheid van bedrijven flink is afgenomen. Had vorig jaar nog zo'n 24 procent van de geënqu�teerde bedrijven verhuisplannen, dit jaar is dat nog slechts zeven procent. Dit wordt vooral veroorzaakt door het huidige slechtere economische klimaat. Immers, de gemiddelde groei van achtduizend kantoorbanen per maand, die de kantorenmarkt tot vorig jaar vleugels heeft gegeven, is in het afgelopen jaar meer dan gehalveerd. En juist groei is één van de voornaamste criteria van ondernemingen om naar nieuwbouw uit te kijken.

Kwaliteit
Op basis van de twee onderzoeken trekt NVB de conclusie dat er alleen nog in kwalitatieve zin ruimte is om vierkante meters aan de kantorenmarkt toe te voegen. In de praktijk betekent dit op jaarbasis zo'n één miljoen vierkante meter. Dat is fors minder dan de 1,9 miljoen die ontwikkelaars en bouwers de komende jaren zullen gaan opleveren. Ruim de helft daarvan wordt overigens gerealiseerd zonder dat er al huurders voor de kantoren zijn gevonden. 'Daarmee nemen zij een enorm risico. Bouwen voor de voorraad is in deze tijd onverantwoord. Ontwikkelaars en beleggers moeten nu voor zij kantoorruimte realiseren eerst zorgen voor een huurder', aldus de NVB.

Leegstand
De leegstand die de komende tijd onvermijdelijk is, zal zich vooral in incourante panden en verouderde complexen manifesteren, dus vooral in de bestaande voorraad. Volgens de NVB kunnen veel van deze gebouwen worden getransformeerd tot woningen en zo nog een bijdrage leveren aan de stedelijke vernieuwing. Het is dan wel van belang dat de regelgeving hiervoor wordt aangepast. Veel daarvan hangt af van het nieuwe kabinet.

Geen verrassing
De huidige omslag van de kantorenmarkt is voor de NVB overigens geen verassing. Vorig jaar waarschuwde de brancheorganisatie immers al voor een kentering. 'De varkenscyclus is het noodlot van kantorenbouwers', stelde de NVB toen vast. Projectontwikkelaars gaan te lang door met het maken van nieuwe plannen, ook als de marktsituatie ongunstiger wordt, en beginnen te laat als de economische opleving zich al aankondigt. Overigens verwacht de NVB dat de huidige malaise in het commercieel vastgoed nog tot zeker 2005 zal aanhouden.